بسیاری از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران در مسیرهای استراتژیک و ترانزیتی قرار دارند و به منظور تسهیل تجارت و صادرات کالا به داخل و خارج کشور تأسیس شده‌اند. این مناطق نقش کلیدی در واردات و صادرات کالا ایفا می‌کنند. اما تفاوت‌هایی بین آمارهای صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران و آمارهای مناطق آزاد وجود دارد.
نقش مناطق آزاد در تجارت
صاحبان کالا به دلیل نزدیکی و امکانات مناطق آزاد، کالاهای خود را از این مناطق وارد و صادر می‌کنند. به عنوان مثال، گمرک بازرگان در منطقه آزاد ماکو تراز تجاری مثبتی دارد، اما آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران تنها واردات و صادرات از مسیر این مناطق را نشان می‌دهد و نمی‌تواند نقش لجستیکی این مناطق را به‌طور کامل انعکاس دهد.
تغییرات در قوانین گمرکی
از سال ۱۳۹۹، گمرکات مستقر در مناطق آزاد مسئول نظارت بر واردات کالا به داخل این مناطق هستند. واردات کالاها به مناطق آزاد تنها پس از ثبت در سامانه جامع تجارت انجام می‌شود و این آمار از آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران جدا است.
توسعه صنایع در مناطق آزاد
مناطق آزاد در حال توسعه صنایع بزرگ پتروشیمی، فولاد، نفت و انرژی هستند و این توسعه نیازمند واردات تجهیزات و ماشین‌آلات است که تأثیر آن‌ها در آینده بر صادرات و تراز تجاری مناطق محسوس خواهد بود. تفاوت آمار صادرات گمرک ایران و مناطق آزاد به این دلیل است که بخش بزرگی از صادرات مناطق آزاد شامل صادرات خدمات و کالاهای صادرات مجدد است که در آمار گمرک ایران منعکس نمی‌شود.
همسان‌سازی آمار صادراتی
بر اساس دستور دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد، آمار صادراتی مناطق باید با آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران همسان‌سازی شود و این موضوع در جلسات آتی بررسی خواهد شد. تمامی وظایف اجرایی در مناطق آزاد بر عهده مدیران این مناطق است و آمار عملکرد باید به‌طور منظم و شفاف منتشر شود.
